2 AGoosto Taariikh Lama
Iloowaan ah
Waraysi taariikhi ah oo aanu la yeelanay halgame : Aadan Cartan
Halgame Aadan cartan
Gobannimada iyo Qarannimada maantay loxodka taal oo
indhowgaratadu aay raqdeeda ku qaloombiyayaan ,waxaa jooga qaar
kamid ah dadkii Gobannimadaas usoo tiil iyo tacab beelay naftoodiina
u hibeeyey.
Dagaalkii Siyaasiga ahaa oo gumaysiga looga soo
horjeeday waxaa majaraha u hayey xisbiga SYL oo dhidibada loo aasay
15kii May 1943 .Xisbigaas baaqa halkudhegga u ahaa ayaa ugu waynaa
ereyga hannoolaato oo micnaheedu ahaa waa in qofku naftiisa u huraa
sidii uu aayatiin iyo nolol sharaf leh ugu abuuri lahaa jiilka ka
dambeeya.
Maantay waxaa Laascaanood online u suurogashay in aay Waraysi
la yeelato mid kamid ahaa dhalinyaradii Mujaahidiinta ahayd oo
naftiisa u hibeeyey Qarannimada laguna xukumay Toogashada .Mujaahidkaan
oo ku nool dalkaan Sweden Magaalada Malmö wuxuu si taxane ah nooga
sheekaynayaa dagaalkii 2dii Agoosto 1952 ka dhacay magaalada Kismaayo
,dagaalkaas oo noqday mid gumaysiga u xaqiijiyey in iraadada iyo
rabitaanka Shacbiga aan la horjoogsan karin cadaadis kasta oo
lagu sameeyo .
wareeysigii Aadan cartan iyo laascaanood online Sidatan buu u
dhacay:
Laascaanood:Aaadan
,waxaan ka warqabnaa in aad kamid tahay dhalinyaradii waxyeeladu
kusoo gaartay halgankii qaranimada ,waxaana doonaynaa in aan wax kaa
waydiino faahfaahina aad naga siiso dagaalkii 2dii agoosto 1952dii
ka dhacay magaalada kismaayo ,Sideebaa dagaalkaasi ku bilowday
,maxaa sababay:
Aadan cartan :aad baad u mahadsan
tihiin ,haddii aan sababta kuu dulmaro waxaa nasoo gaartay in uu
kismaayo imaanayo oo kusoo fool-leeyahay Barasaabkii Cusbaa oo
markaas Somaliya loo magacaabay ,waxaana xisbigii SYL goáamiyey in
lasameeyo banaanbax lagu muujinayo waxa shacbiga reer Kismaayo aay
doonayaan oo ah qaranimo iyo Gobannimo ,Magaalada kismaayo waxaay
ahayd Magaalo Xisbiga SYL oo kali ahi uu muddo dheer ka furnaa
,markii dambe ayaa talyaanigu ka furay labo xisbi oo isaga
dabadhilif u ah kuwaas oo loo yaqiin "Pro-italiano"waxaayna kala
ahaayeen:
1-Xisbiga Progresista oo uu hoggaaminayey Muse Samatar
2-Xisbiga Afikaano oo uu Hogaaminayey Cabdiraxmaan dharbaaxo
Wayne .
labadaas xisbi waxaa lasiiyey Ruqsad aay ninkaas
Governatooraha ah kusoo dhaweeyn karaan annagiina waa naloo diiday
.Waxaana Lixdii nin oo aanu soo diranay oo aan anigu kamid ahaa loo
sheegay in wax muddaaharaad iyo banaanbax ah aan loo oggolayn
Xisbiga SYL.
Laascaanood: maxaa dhacay markaas
kaddib ,maxaa Ururkii SYL Sameeyey .
Adan cartan
:Lixdayadii nin saddex kamid ah ayaa soo jeediyey in xaalka
la dejiyo oo aan mudaaharaad aan la oggolayn lagu degdegin
,haasyeeshe shacbigii reer Kismaayo oo dhan wuxuu isugu yimid
naadigii SYl waxaayna sugayeen amar in aay soo dhaqaaqaan ,waxaanu
diyaarsanay tabeelayaal ,tabelle kasta waxaa loo xilsaaray 9 qof oo
qofka sida afarna ka dambayso ,Afarna ka horreyso ,waxaan ku
talogalnay haddii qofka sida tabellaha aay xabbadi ku dhacdo in kan
ku xigaa uu tabellaha ka dhisado oo uu qaado sidaasna xaalku ku
socdo.
Laascaanood :Maxaa ku
qornaa tabellooyinka aad Sidateen :
Adan cartan :Tabelooyinka waxaa ku qornaa Soomaliya hanoolaato
"Viva la Somalia"waxaa kale oo ku qornaa doonimayno xukunka
talyaaniga ,waxaan rabnaa Gobannimo degdeg ah
Laascaanood: Aadan iga ralli ahaw
waxaan kaa gooyey hadalkii aad wadaye bal noo sii faahfaahi sidii
dagaalku u dhacay
Adan cartan: madaxdii SYL khudbooyin ayeey u akhriyeen dadweeynihii
intii goobta muddaharaadka aan loo dhaqaaqin waxaana laga codsaday
haweenka uurka leh ,dadka jirran iyo dadka waayeelka ah in aay
guryahoodii ku noqdaan oo aanay ka qaybgalin muddaaharaadka maadaama
dadku uu aad u farabadnaa ,hasayeeshe dadkii oo gobannimada u
jidbaysnaa awgeed arintaasi ma hirgalin ,shacbigii Kismaayo degganaa
oo midaysan oo horseedka SYL aay hogaaminayaan waxaay usoo
dhaqaaqeen Goobtii banaanbaxa ,markii aanu maraynay via afmadow
waxaa naga horyimid ciidan uu hogaaminayo Sarkaal talyaani ah oo la
yiraahdo Morati wuxuuna nagu amray in aanu kala dareerno oo nin
walba gurigiisii aado haddii anaan sidaas yeelina in nala
ciqaabidoono.hadalkii ninkaas cidna dheg uma jalaqsiin shacbigiina
iyagoo isku duuban oo safsaf u socda bayna siiwateen socodkoodii
.Markii aanu joogsan waynay xabbado ayaa kor loo riday si uu argagax
noogu dhaco oo aan u yaacno ,hasayeeshe cidina isma dhaqaajin .Nin
Carab ah oo Askarta talyaaniga kamid ahaa oo la oran jiray Cawad
Saalim ayaa tabellihii haweenku wateen kula dhegay iskuna dayey in
uu ka faramaroojiyo oo ka qaado ninkaas carabka ah oo soomaalida uga
darnaa gaalada ciilna loo qabay waa lagu soo qamaamay halkii ayaana
lagu dhaawacay ,haweenkii ayaana isa siiraaciyey goobtii ayuuna ku
dhintay .markaas kaddib hoggaamiyayaashii SYL waxaay ku
qaylodhaamiyeen in askarta Soomaalida ah iyo cid Soomaali ah aan
waxba la yeelin .Waxaa markii arintaasi dhacday durba loo yeeray oo
goobtii yimid ciidamada degdegta u gurmada ee loo yaqiin
"carabiniere Accelerato",markas waxaa bilaabmay dagaal fodda la isla
galay waxaana halkaas ku dhaawacmay askar badan oo uu kamid ahaa
sarkaalkii talyaaniga ee ciidamada hogaaminayey .Goobtaas annaga
cidina noogama dhiman waxaa nooga dhaawac-
may dad aay kamid
ahaayeen:
Diriye Warsame axmad "Fannag" oo labo wiil oo uu dhalay
aay halka nala joogaan ,Maxamad yalaxoow Axmad "Caanoole" iyo nin
kale oo la oran jiray Nuur oo aanu maqalay in uu isaga oo dhaawac ah
baadiye u cararay kaddibna uu halkaas dhaawicii ugu dhintay
.Ciidamadii talyaanigu markii aay arkeen in aanay u babacdhigikarin
dadweeynaha qiiraysan ee reer Kismaayo ,khasaare dhimasho iyo
dhaawac lehna uu soo gaaray waxaay Xamar uga yeerteen ciidamo
gaashaan oo hub culus wata ,magaaladiina waxaa lagu soo rogay amar
degdeg ah ,markaas kaddib fiidnimadii waxaa askartii bilaabeen in
aay dadkii guryaha ugu galaan oo iyaga oo aan u aabayeelin rag iyo
dumar midnaba soo uruuriyaan oo soo taxaabtaan dadweeynihii reer
Kismaayo.Magaaladii Kismaayo dadkii degganaa waxaay u qaybsameen wax
cararay oo magaalada ka baxay iyo wax xabbiska la dhigay oo askartu
gaar ka hayso .
Laascaanood : Dadkii
maxaabiista ahaa cidi ma ka dhimatay ...
Adan cartan:
Haah ,xabbiska dhexdiidiisa waxaa lagu toogtay
nin Somalidu aad u jeclayd kana mid ahaa horseedka Gobannimada
waxaana magaciisa la oran jiray Injineer Maxamad Jaamac .ninkaas oo
ku caan baxay geesinnimo waxaa markii xaafiiska la keenay uu diiday
in uu iska dhigo calaamaddii SYL oo u xirnayd .markuu diiday in uu
caalaamadda iska siibana waxaa dharbaaxay nin sarkaal ah isaguna
dharbaaxo xoog leh oo jawaab ah buu ku dhuftay sarkaalkii isla
markiina waxaa sarkaalkii amray in la dilo waxaana lagu furay baas
oo laba ayuu u kala goáy ,waxaa kale oo la damcay in la toogto
iyagana labadii nin oo kale oo lala soo xiray Inj. maxamad Jaamac
hasayeeshe nin Soomaali ah oo askarta talyaaniga kamid ah baa
buntikhii oo cabbaysan soo wareegsaday isagoo ku hanjabay in haddii
labadaas nin la dilo uu baas marinayo cidda disha ,ninkaas meeshii
baa lagu qabtay dib dambana looma arag ,waxaana loo malaynayaa in
habaynimo inta lala baxay la khaarajiyey.
Laascaanood :adigu
xilligaas xaggee ku sugnay
Adan cartan:Anigu waxaan kamid ahaa dhalinyarada talyaanigu
magacyadooda loo geeyey oo uu raadinayey dhuumasho ayaana ku jiray
,waxaana dhacday in nin aanu isku fiicanahay oo la oran jiray
Soleman Faarax "Soleman Gaal" uu xaaskiisa iigu soo dhiibay lacag
isaga oo igula taliyey in aan dalka dibadda uga cararo hasayeeshe
waxaan u sheegay in aanan meelna u socon oo diyaar u ahay haddii loo
baahdo in aan naftayda huro .
Ugu dambaystii waxaan
gacanta u galay gumaysigii talyaaniga aniga iyo dadkii ila xirnaaba
waxaa lagu sameeyey jir dil "torture" hal toddobaad wax raashin ah
nalama siin ,waxaa nala ku khasbay in aanu biyaha badda cabno ,waxaa
dhaw qof oo aan ku jiro maadxa loo galinayey biyaha barkadda iyadoo
la doonayey in aanu ama qirano in aan dilnay cararbkii goobta ku
geeriyooady ama cidda dishay ama gacan ka gaysatay aanu sheegno
Laascaanood:Waxaa dagaalka agoosto
ku caanbaxay oo taariikhiisa ku jirta in haween badan aay xabbiska
ku umuleen kaddib markii iyaga oo sidkoodii dhammaaday aay dagaalka
ak soo qaybgaleen ,sidee arintaasi u dhacday.
Adan cartan:Haweenka
Xabbiska dhexdiisa ku dhalay waa badan yihiin waxaana kamid ahaa
1-Timiro
Cukash oo gabar dhashay gabadhaas oo Agoosto loo baxshay ,waxaana
nasiib darro ahayd in gabadhaasi aanay arag aabaheed Bombolo oo
talyaanigu cirbad sun ah ku dhuftay oo uu dilay.
2-waxaa kale oo kamid ahayd
haweenay la oran jiray aamintooy oo iyana gabar
dhashay
3 -waxaa kale oo iyaduna xabbiska ku dhashay mahado Cali
haweenay la oran jiray
Laascaanood:dadkii faraah badnaa oo
aad sheegtay in lasoo xirxiray meeqa ugu dambaystii ayaa talyaanigu
kala haray .
Adan cartan:Ugu
Horreyn waxaa lala soo haray 105 qof oo la tuhunsanaa ,kaddibna
waxaa la sameeyey wax la lagu magacaabay maxkamd oo uu xeer ilaaliye
ka ahaa qareen talyaani ah oo la oran jiray carlo Barisco
dadka
waxaa farta ku fiiqayey booliskii iyo nimankii pro-italyanka ahaa
,ninka aay tilmaamaana waa harayey kii kalana waa alsiidaynayey ,nin
kamid ahaa ciidamadii xamar laga keenay oo la oran jiray maagciisa
Ciise Caymooy ayaa gacnwayn ka gaystay sidii uu uga dhaadhicin lahaa
booliiska iyo xiisaanlayda Soomaaliyeed in aanay ku marag furin
dadka walaalahood ah oo aanay uga hiilin gaalaad gumaysatada ah
.
Waxaa loo baahan yahay in aan halka ka xuso in aay jireen dad
badan oo gacan nasiinayey intii aanu xirnayn waxaana kamid ahaa
maxamad Nuur Cadde oo kamid ahaa dadkii damiinta dibadda ku joogay "
Piede libero"
wuxuuna noo soo sheegi jiray marka xukunku dhacayo
.
Dadka Waxaa lagu maxkamadaynayey meel banaan ah oo la ooday
,waxaana SYL Xamar kasoo dirtay Xaaji baraako si uu maxkamadda u
dhegaysto ,waxaana dadka loo haystay dambiyada ugu waawayn aay
ahaayeen sagaal rag ah iyo haweenay la oran jiray Fadumo Faahiye
cawad waxaana maxkamad ku sheegta nala soo hor istaajiyey annaga oo
jeebaysan .Maxkamadda waxaa lagu qaadayey fagaare dadweeynuhu aay
daawanayeen waxaana meeshaas lgu wareejiyey qoryaha qandalka la
yiraahdo askartuna teendhooyin bay ka taagteen meeshaas
.
Aniga waxaa la igu
xukumay dil ,sagaalkii qof oo kale oo aay kamid ahayd faadumo
Faahiye Cawad waxaa lagu xukumay min 16 sano xarig. marka halkaa aay
joogto waxaan rabaa in aan kuu sheego in arin la yaab leh aay
maxkamadda meeshii lagu qaadayey aay ka dhacday markii dilka la igu
xukumay waxaa mashaxaarday haweenkii ,qaarna waxaay bilaabeen in aay
dahabkoodii igu soo daadiyaan .Aniga qudheydu waa faraxsanaa aniga
oo isku arkayey in aan ahay ninkii ugu horreeyey oo gobannimada
darteed loo daldalo ,waxaan kale oo maskaxdayda ku jirtay in meesha
la igu toogto la iiga dhisidoono tallo la igu xasuusto .Islaan
waayeel ah oo dhar iyo dahab dusha iga saarta oo aad u
mashxaradaysay baa waxaa u yeeray gaalkii i dilka igu xukumay
wuxuuna waydiiyey sababta aay u mashaxaradayso oo aay u
murugoonwayday ,wuxuuna ku yiri ma taqaan wiilkaas dilka lagu
xukumay ,waxaay tiri waan aqaan ,waxaa gaalkii ku yiri : "Haddaba ma
col baad tihiin ninkaas aad dilkiisa ku faraxday "Waxaay hawenaydii
ugu jawaabtay gaalkii in aan ahay nin aay aad iyo aad u jeclaahy
,waxaana kasii jeclaan lahaa in maantay wiilasha aan dhalayna dil
lagu xukumo oo gobannimada aay u dhintaan intii kaneeco cuntay aay u
dhiman lahaayeen gaalkii aad buu ula amakaagay haweenaydaas da´da ah
fekerkeeda waddaninimo .
Laascaanood:Waxyaabihii xusuusta
kugu reebay intii aad xabbiska ku jirtay maxaa kamid ahaa
Adan cartan:Waxaa jiray in markii nala xiray annaag
iyo haweenka isku dhisme nala dejiyey ,haweenku dhismaha kore ayeey
ku jireen aanaguna midka hoose waxaa xasuus mudan gabadh kamid ahayd
ciidamada xabiska ee magaceeda la oran jiray Faadumo Cali Bidhe ayaa
muujisay hawl geesinnimo oo waddaninimo ku dheehan tahay waxaay
nooga soo qaadi jirtay eheladayada iyo xisbiga SYLba fartiimaha loo
baahan yahay ,waxaay warqadaha kusoo xiri jirtay kubabkeeda ,marka
aay qaybta haweenka usii socoto baa mid annaga naag mid ah intuu
jaranjarada isku dhejiyo kasoo goosan jiray gabadhaas warqadahaas
lugteeda ku xiran .markii dambe baa Faadumo Cali Bidhe laag shakiyey
waxaana nasoo gaartay in la doonayo in la beddelo ,arintaas haddii
aay dhacdana waxaa annaga iyo haweenka xiranba noogu sugnayd
dhibaato culus waayo waxaa goílahaa xiriirkii aanu la lahayn
eheladayada .markii aanu muddo raggayagii xirnaa arintaas ka
doodaynay waxaan fakarnay arin aanu isku raacnay oo aanu aakhirkii
ku guulaysanay ,waxaanu haweenkii niri waxaad qaadataan biyo wasakh
ah iyo qashin oo ku daadsha Faadumo Cali Bidhe kana soona cayriya
haddii aay inii timaaddo arintaas in la samaynayo waan ogaysiinay
Faadumo.Hablihii Maxaabiista ahaa markii Faadumo u tagtay waxaay ku
daadiyeen wasakh waxaayna ka jeexjeexeen dharkii banaanka ayeeyna
usoo tuureen ,waxaayna sameeyeen mudaaharaad aay ku doonayaan in
gabadhaas laga beddelo ,raggayagiina waxaanu ka codsanay taliyaha
xabbiska in gabadhaas si degdeg ah looga beddelo haweenka ,arintaasi
waxaay keentay in jawaabtu noqoto in aan Faadumo Cali Bidhe waligeed
xabbiska laga beddelayn arintaas oo aanu si aad ah ugu faraxnay
.
Laascaanood:Sidaan la socono waxaa
la idiin soo gudbiyey markii dambe xabsiga Xamar ,bal arintaas wax
yar noo dulmar .
Adan cartan:Markii xamar
naloo qaadayey waxaa silsilado culus naloo ka xirxiray gacmaha iyo
lugaha ,waxaa nala ku riday baabuur qafilan horayiyo gadaalba waxaa
naga socday ciidamo gaashaaman ,labo maalmood ayaana xabsiga xamar
naloo soo waday iyaad oo aan wax cunto ah nalasiin ,waxaana xabsiga
dhexe oo Xamar nala keenay goor maqribnimo ah waxaana naloo diiday
in aanu qubaysanno ,ama cidi nala hadasho,Nin Somali ah oo Saajin ah
oo magaciisa la oran jiray Maxamad Xassan Hilowle "Carabduur" ayaa
markii gaaladii tageen nagu yiri qubaysta wixii aay doonaan
talyaanigu ha igu sameeyeene ,ninkaas arinkaas uu sameeyey waa lagu
ganaaxay waana la beddelay ,waxaana subaxnimadii tobankayagii qof
loo gudbiyey qolalkii ciqaabta oo loo yaqiin sheelada oo ahaa qolal
sidii foornada rootiga lagu dubo u samaysnaa .
Laascaanood:Maadaama aay muddo dheer ka soo wareegtay
maxasuusan kartaa magacyadii sagaalkii qof oo xabbiska dhexe oo
xamar kugula xirnaa .
Adan cartan: walaal ,sidee baan u
illoobaa magacyadii dadkii aanu isla soo jabnay ,islana soo silicnay
magacyadoodana si fiican baan u xusuustaa waligayna illoobimaayo
waxaayna kala ahaayeen:
1-Maxamad yalaxow Axmad"Caanoole"
2. Bulle Yaxye
Abiibakar
3-Cabdi Maxamad "cabdi Goodir"
4-Saalax
dheere
5-Khaliif Ismaciil Baajir
6-Maxamad Xassan
7.Abuukar Shiikh Cabdulqaadir
8-Nuur Maxamad Warfac
9-
Faadumo Faahiye Cawad
Laascaanood:Waxaanu ka
warqabnaa in idinka oo aan muddadii xabbiska dhammaysan la idinsii
daayey arintaasi habkee bay ku dhacday
Adan cartan: Dawladdii
Daakhiliyadda ahayd waxaa raiisulwasaare ka noqday Cabdullahi Ciise
oo isla markaana sii hayey jagada wasiirka Caddaaldda,Cabdullahi
Ciise oo awalba wax uga jiray ololihii ka socday Kismaayo iyo xamar
oo la doonayey in nala kusii daayo .Cabdullahi Ciise iyo talyaanigu
arintayada waa isku qabdhaafeen cabdullahi Ciisana wuxuu ku hanjabay
in uu jagada iska casilayo haddii aan nalasiidayn isaga oo u sheegay
in aanu nahay maxaabiis xagga siyaasadda ah .Intii aan nala siidayn
toddoba bilood kahor waxaa lasiidaayey haweenaydii nala xirnayd
Faadumo Faahiye Cawad .
Ugu Dambaystii cabdullahi Ciise Warqad buu u qoray
dawladda talyaaniga ugu sheegayo in aaysan wadashaqayn dhexmari
karin dawladda Daakhiliga ah oo isagu madaxda ka yahay iyo
talyaaniga haddii aan nala siidayn.
Governatoorihii Soomaaliyaha xilligaas waa la beddelay
mid Cusub baana la magacaabay labaduna waxaay joogeen dalka
talyaaniga ,waxaana wakhtigaas dalka talyaaniga kusugnaa Wasiirkii
ganacsiga ee dawladda Daakhiliga ahayd Mudane Xaaji Faarax Cali
Cumar oo talyaanigii u dhiibay nuqul ka tirsan codsigii Cabdullahi
,waxaana arintaasi keentay in xilwareejintii labadaas nin
arintayadii lagu soo qaado Governatoorihii la beddelayna uu saxiixo
amarkii warqadihii nala kusii daynayey.
Waxaa bishaarada arinkaas
nasoo gaarsiiyey Maxamad aaden Yusuf Muro oo imminka jooga dalka
Beljo iyo Alla ha u naxariistee Xassan Bayle oo xabbiska noogu yimid
.
Waxaa Markii nala siidaynayey Xabbiska noogu yimid
maadx iyo xildhibaano farabadan oo aay hoggaaminayeen Mudane
Cabdullahi Ciise Raiisulwasaarihii Dawladdii daakhiliga ahaa iyo
Mudane aadan cabdulle Cusmaan
Lasoco Qaybtii Ugu Dambaysay dhawaan.
